عرض کم جغرافیایی، دشت های سرد و زمستان هایی با دمای منفی ۴۰ درجه سانتی گراد؛ این اقلیم مردمانی است که از دیرباز گرما را قدر میدانستند. قزاقستان، در پیشینه خود، اقوام و قبیلههای عشایری را دارد که سازه شگفت انگیز چادرهای “یورت” را به جهان معرفی کردند. سازهای دو پوسته، با عناصر چوبی چوبی بهم بافتهشده که با چادری پوشش نهایی یافته است. عایقی قدرتمند و نفوذناپذیر که در برابر باد و سرما مقاوم است.
در سالهای اخیر قزاقستان بستر ساخت بسیاری از ساختمان های اکولوژیک بوده است. یکی از روشهای عمده مورد استفاده در این ساختمانها روش سیستم گلخانه (از سیستمهای غیرفعال خورشیدی) است. بطوریکه سقف بسیاری از آسمانخراش ها و ساختمانهای بلند، مراکز خرید و … شیشهای و در برخی موارد برای بهره مندی بیشتر از آفتاب مورب به سمت جنوب است.
مرکز تفریحی و تجاری خان شاتیر در شهرِ آستانه با طراحی استاد بلامنازع معماری های پایدار و اکولوژیک نورمن فاستر در سال ۲۰۱۰ طراحی و ساخته شده است. پوشش نهایی ETFE روکش سرتاسری بناست که ایده فرم چادری کل بنا را به خوبی محقق نموده است.
درشهر آستانه میتوان ساختمان های بسیاری از این نوع را ملاحظه کرد. قطعا قزاقستان با این پیشینه در زمینه انرژی و آستانه با فعالیتهای اخیرش در رابطه با کاربرد انرژیهای نو در صنعت و در ساختمان، میزبان مناسبی برای اکسپو با محوریت انرژی آینده است.
ساختمانهای برگزاری اکسپو شامل یک ساختمان مرکزی کروی شکل و ۳ لایه بزرگ ساختمانهایی است که اطراف آن را فراگرفته است.
انرژی آینده شامل چه ایده و پیشینهای است؟ برای پاسخ به این سوال باید توضیح بسیار مختصری از مسئله و معضل کلی محیط زیست و انرژی در سالهای اخیر ارائه داد؛ بخش اعظم انرژی تولیدی جهان از سوختهای فسیلی تامین میشود. منبع انرژی آلاینده و در حال اتمامی که مهم ترین مشکلات زیست محیطی بشریت مانند گرمایش جهانی، اثر گلخانه ای، تغییرات اقلیمی و توفانهای سهمگین پیشبینی نشده و ذوب شدن یخ های قطبی ناشی از استفاده بی رویه آن طی ۵۰ سال اخیر است. انرژی هستهای و بازدهی آن با توجه به هزینههای زیاد غنی سازی و ساخت نیروگاه چندان توجیه اقتصادی ندارد و انرژی زمین گرمایی به جهت تغییراتی که در لایههای زیرین پوسته می گذارد و سبب ناپایداری آنها می شود تقریبا به فراموشی سپرده شده است. انرژی خورشیدی، جزر و مد و باد امید بشر برای پاسخ به نیاز روز افزون به انرژی طی سالهای آینده است.در کنار توسعه این انرژیها، مدیریت مصرف، افزایش راندمان و استفاده حداکثری از نور خورشید جهت روشنایی و تامین گرما سازه های به خصوص عظیم در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۶ اکثر کشورهای جهان با روند رو به رشد مصرف برق روبرو بوده اند و تداوم این روند به جهت رقابت های سیاسی و اقتصادی کشورها استفاده از انرژی های فسیلی را سرعت می بخشد. پیمان نامههای جهانی ریو و کیوتو و … هم مانع جدی برای مقابله با این افزایش مصرف نبوده و نخواهد بود. اقتصادی نمودن راهکارهای مدیریت انرژی و بهرهمندی از انرژیهای سبز تنهاامیدبشریت خواهد بود.
ساختمان میانی اکسپو، سازهای به شکل کره که از بخش بالایی آن یک قسمت (با فرم کره ) کم شدهاست. شاید در دنیای امروز معماری، این ساختمان در نگاه اول کار خارقالعادهای نباشد. چراکه ساختمانهایی با فرمهای غیراقلیدسی در هیئت سازههای عظیمی در دنیا در حال ساخت هستند . این سازه ها اغلب معرف پیشرفت و نگاه رو به آینده کشورها هستند. علاوه بر اینکه فرم کره با سازه فضاکار، خود سمبل شناختهشده فرمهایی از آیندهگرایی هستند، کیفیت اجرای این سازه و کارکردن به عنوان یک ساختمان نمایشگاهی با این کیفیت، توجه خاص خود را میطلبد. با درک اینکه تمامی ادعاها و شعارهای نمایشگاه در قالبِ نمادها و نمودهای شایستهی معماری در آمدهاند، این ساختمان از حالت معمولی و تنها کره بودن خود خارج میشود. شعار اصلی نمایشگاه، انرژیهای آینده است. کلیدواژه آینده با سمبل فرمهای سازهای نوین، بروز یافته و کلیدواژه انرژی(پاک، تجدیدپذیر) با عملکرد بخشهایی از ساختمان به عنوان گلخانهخورشیدی و سایر تمهیدات انرژی، تجلی یافته است.
شیشههای اجراشده روی سازهفضاکار، دارای ال ای دی های مشبککوچک هستند که روی هر یک از شیشه ها نصب شده اند. این ال ای دی ها که توسط سیستم های رایانهای کنترل میشوند اجازه اجرای نورپردازی های مختلف را به تیم اجرایی می دهد.
آسانسورهای کف شیشهای در کنارهای وید میانی و پلهای کفشیشهای در طبقه هشتم از دیگر تمهیدات سازهای خاص این ساختمان هستند.
این ساختمان به کشور خاصی اختصاص ندارد و توسط کشور میزبان (قزاقستان) ساخته شده است. این سازه شامل ۸ طبقه است و در هر طبقه به توضیح و ارائه یک نوع انرژی از انرژیهای پاک میپردازد.
طبقه دوم به طور کامل به انرژی های آبی ( هیدرو الکتریک،هیدرو دینامیک، جذر و مد و … ) اختصاص یافته است. آخرین تکنولوژی ها و منابع قابل استفاده این انرژی به نمایش درآمده اند. طبقه سوم به انرژی کینتیک ( انرژی ناشی از فشار حرکت انسان و ماشین آلات روی سطوح ) و راه های گسترش آن اشاره داشت. متخصصین این عرصه آماده راهنمایی علاقه مندان به این حیطه نوپا انرژی سبز بودند. طبقه چهارم به انرژی بایومس ( زیست توده ) و آموزش استفاده از مواد بیولوژیک به عنوان سوخت مصرفی منحصر شده بود. زیست توده سالهاست در بسیاری از کشورها، به خصوص در آمریکای جنوبی و افریقا رونق بسیار یافته است. هزینه ساخت کم، مواد اولیه در دسترس و ارزان و سادگی پیاده سازی و کاربری از مهم ترین ویژگی های آن است . در مقابل زیست توده نسبت به مابقی انرژی های تجدید پذیر الودگی های بیشتری دارد و طی سالهای اخیر تلاش شده است با استفاده از تکنولوژی های جدی از میزان آن بکاهند. انرژی باد تم اصلی طبقه پنجم این کره است. نمایش توربین های بادی با توان تولیدی حدود ۱۰۰ مگاوات و حتی بیشتر جز جذاب ترین بخش های این نمایشگاه بود. پیشرفتی که به راحتی می تواند امکان ساخت نیروگاه های بادی با ظرفیت تولید ۳ تا ۵ گیگاوات انرژی الکتریکی را ممکن سازد. طبقه ششم به طور کامل به معرفی تازه ترین دستاوردهای بهره مندی از انرژی خورشیدی میپردازد. استفاده از تصاویر پاناروما، واقعیت مجازی و محتوای تعاملی حقایق زیادی در مورد انرژی خورشیدی را به بازدیدکنندگان آموزش میدهد.
لایههای دوم و سوم اطراف این کره میانی پاویونها با کاربری متفرقه (پاویونهای مشارکتی و تبلیغاتی) هستند. لایه چهارم دایرهای است متشکل از پاویونهای مختلف کشورهایی که در اکسپو شرکت کرده اند. پیشینه و سابقه، دستاوردها و برنامههای انرژیهای تجدیدپذیر و پاک هر کشور به شکل مجزا در این لایه معرفی شدهاند.
ساختمانهای دورتادور کره به پاویون کشورهای مهمان اختصاص یافتهاند که بیش از ۱۰۰ کشور هستند. ایوانهای بزرگ فرو رفته که رو به درون دارند شامل ورودی ۴ الی ۸ پاویون میشوند که سطوح اطراف این ورودیها با استفاده از تابلو، بنر و یا سطوح خاص پویا، بیانگر نگاه کشور صاحب پاویون است.
این پاویونها که داخل ساختمان قراردارند با ایده مسئولین و متخصصین هر کشور ساخته شدهاند. پاویونها معمولا با توجه به برنامهخاص و سناریوی موردنظر برای ارائه به مخاطب به چند بخش تقسیم شدهاند. در برخی پاویونها (مانند پاویون بزرگ کشورهای آفریقا) که برنامههای انرژی آینده خاصی برای ارائه نداشتند، برنامههای فرهنگی و خرید و فروش اجناس سنتی جریان دارند.
در پاویونهای تعداد زیادی از کشورها(امارات متحد عربی، لهستان، فرانسه، ایتالیا، ایالات متحد آمریکا، ژاپن، قطر و…)، پاویون به چند بخش تقسیم شدهاست؛ بخش اول این پاویونها معمولا به توضیح کلی راجع به نگاه خاص خودشان و تعریفشان از انرژی آینده با ادبیات و رسانههای قابل فهم است. محتوای تعاملی، استفاده از ظرفیت های فرهنگی و شخصیت های تاریخی و علمی برای بیان مطالب از جذابیت های این پاویون ها است. بخش های بعدی پاویون ها شرح کاملی از برنامه های هر کشور در حیطه بهره مندی از انرژی های آینده شامل تکنولوژی، تحقیقات، پروژه های جاری و آینده بود.
بخش سوم این گونه پاویونها معمولا توضیحات بیشتر راجع به انرژیهای آینده است. برخی از این توضیحات بیشتر شامل تصاویر و رسانههای تاثیرگذار با محوریت اهمیت انرژی پاک و محیط زیست بدون توضیحات مفصل است. مانند بخش دوم پاویون کشور انگلیس که شامل تصویری ۳۶۰ درجه دورتاور یک بخش استوانهای مرکز پاویون است. این تصویر با رسانههنری تاثیرگذارش متشکل از تلفیق ده ها عکس از منظرهایست که با تکنیکی حرکت آهسته،منظره و طبیعت را به زیبایی به تصویر کشیده است.. پیام این رسانه اهمیت محیط زیست و نقش انرژی پاک در مقابل آن است. مانند پاویون کشور لیتوانی که بخش میانی آن با پیامی از نماد انرژی آینده، اینستالیشنی از حرکتهای لیرز روی کیتهای دورتادور اتاق و روبروی آینه، تکمیل شدهاست.
برخی دیگر از پاویونها بخش هایی شامل ابزارها و وسایل ارائه اطلاعات بهصورت تعاملی با مخاطب نیز داشتند. (مانند پاویونهای فرانسه، لهستان، ایتالیا و..).
کشور انگلیس با در پاویوناش در سه پنل کنارهم تصاویر سه بعدی حمل و نقل عمومی در لندن در سه دوره نشان میدهد؛ گذشته که قطار ذغالسنگسوز از شهر عبور میکرد، امروز که خورورهای هیبریدی وجود دارند و متروهای برقی و آیندهای که در خود کشاورزی عمودی و بالگردهای کوچک برای حمل و نقل را نشان میدهد که انرژی خود را از فتوولتاییکها کسب میکنند.
پاویون فرانسه در بخشهای ثانویهاش، توضیحات علمی چگونگی تولید انرژیهای پاک مانند: انرژی biomass (زیست توده)، باد، انرژی خورشیدی و… را دارد. به این صورت که هر مانیتور تصاویر با گرافیکهای گویا و ساده را به مخاطب انتقال میدهند. . پاویون مفصل فرانسه در بخشی، خودروی جدید شرکت پژو را با اطلاعات سوخت هیبریدی آن و دیگر ویژگیهای محیطزیستدوستی آن رونمایی میکند. پاویون فرانسه در حاشیه این اطلاعات ، از هنرمندانی چون لوکوربوزیه برای تاثیر گذاری بیشتر پیامش استفاده میکند.
اینستالیشنها و غرفههای فضای باز هر کدام با ایده و اجرای متفاوتی از مفهوم آینده و سازههای خلاق آیندهگرا طراحی و ساختهشدهاند. سازه بتنی بام سبز به عنوان نماد سرمایش غیرفعال در ساختمان ساخته شده است. در کنار آن سازهشبکهای با توربین بادی به عنوان نماد سازهای برای بکارگیری یک سیستم فعال تولید برق در سازه ساختمان یا دیگر سازهها ساخته شده است.
چند سازه با فرم معماری پارامتریک نیز به عنوان نمایشی از معماری پیشرفته و رو به آینده نیز در محوطه باز قرارگرفتهاند.
اکسپوی ۲۰۱۷ از تاریخ دهم ژوئن(۲۰ خرداد) شروع شده و
هم اکنون در حال برگزاری است و تا ۱۰ سپتامبر(۱۹شهریور) ادامه دارد.