تکمیل پروژه فاستر و همکاران ، ٤ ایستگاه راه آهن در عربستان
فاستر و همکاران اخیرا جدیدترین پروژه خود در عربستان را که ایستگاه های راه
اهن سریع السیر بین شهرهای مکه، مدینه، جده و شهر تجاری کینگ عبدالله است و ۲۸۰
کیلومتر طول دارد را افتتاح کرده اند. این ایستگاه ها به مانند دروازه ای جدید برای
هر کدام از شهر ها عمل می کنند و پذیرای حدود ۶۰ تا ۱۳۵ میلیون مسافر در سال
خواهند بود.
مسئول پروژه در فاستر و همکاران آنگوس کمپل در این باره گفته است: ما چهار
ایستگاه را به شکلی یکپارچه طراحی کرده ایم که شبکه ای یکپارچه میان آنها ایجاد
شود و استراتژی ما که وجود سمعی-بصری یکپارچه است ایجاد شود.
ایستگاه ها پذیرای ۲۰۰۰۰ مسافر در هر ساعت هستند و همگی از یک سیستم مدولار
استفاده می کنند. وجه مشخصه آن ها سقف های آویزان گونه منعطف است که توسط شبکه
ستون های فولادی پشتیبانی می شود و در عمل شکلی مانند درخت را برای مخاطب تداعی
خواهد کرد.
در ادامه نگاهی خواهیم داشت بر منتخبی از تصاویر این پروژه
با شناخت کامل از مفهوم عملکرد و ارتباط آن با فضای معماری و همچنین
بررسی چند نمونه عملکردی بنا در سبکهای مختلف معماری به درک درستی از واژه
(معماری عملکرد گرا) و اهمیت آن، در تمامی اصول طراحی از فرم تا دیاگرام
های دسترسی میرسیم.
واژه عملکرد گرایی به معنی ۱. رفتار موجود زنده
در برابر تکلیفی خاص ۲. فعالیت یا مجموعه پاسخ هایی که به نتیجۀ مؤثر
در محیط منجر شود، به کار میرود. در دنیای معماری نیز واژهی عملکرد نتیجه
موثری بر طراحی ابتدایی، چیدمان فضایی، فرم، زیبا شناختی، هزینههای
اقتصادی نیز دارد. اما آنچه لازم به تامل است این حقیقت است که عملکرد نه
خود مفهومی مستقل و موثر که مفهومی وابسته است و چیستی آن از چیستی مفهوم
معماری نشئت میگیرد.
عملکرد در معماری مرتبط با واژههای سودمندی،
عملی بودن، تطابق با مقصود، تطابق با ضرورت معنی پیدا میکند، مفهوم هریک
از واژهها و تبدیل آن به زبان معماری میتواند راه گشا باشد.
عملکرد
در هر یک از فضاهای معماری معنی ویژه ای پیدا میکند و با توجه به نوع فضا
متفاوت است، به طور کلی باید بدانیم طراحی هر یک از فضاها باید پاسخگو
هدف طرح باشد و به نیازها به درستی پاسخ دهد. انواع فضاهای مورد طراحی
معماری اعم از مجموعه های فرهنگی، فضاهای مسکونی، فضاهای اداری، فضاهای
تجاری، مجموعههای اقامتی و گردشگری، مجموعه های بهداشتی و درمانی، فضاهای
عمومی، مجموعه های آموزشی، مجموعه های ورزشی که هر یک به بخش های جزیی تری
تبدیل میشوند، نیازهای مخصوص به خود را دارند.
به سادگی مشهود است
که فضاهای بهداشتی و درمانی از لحاظ عملکردی و جایگذاری صحیح فضاها و
دسترسی دارای اهمیت بیشتری نسبت به فضاهای فرهنگی در نظر گرفته میشود که
همه اینها بستگی ویژهای به نوع فعالیت و نیازهای افراد استفاده کننده از
فضا دارد.
همچنین عملکرد در فضاهای مسکونی و مفهوم خانه بسیار اهمیت
دارد. دسته بندی کردن فعالیت های گوناگونی که در خانه انجام میگیرد
میتواند مفید باشد. که خود به ۲ بخش فعالیت های خصوصی و فعالیتهای شخصی یا
عمومی تقسیم میشود. همانطور شناخت وجود عرصه های مشترک ، والدین ،
فرزندان ، خویشاوندان و مهمان ، خدماتی، آسایش حرارتی و نوع پاسخ به آن در
عملکرد تاثیر میگذارد.
در فضاهای اداری نیز با توجه به فعالیت
کارکنان، مراجعه کنندگان، تعامل بین دو گروه، طراحی عملکردی مجموعه اهمیت
میابد. همچنین عملکرد بالا باعث پیشرفت و ارتقا مفید مجموعه میشود.
فضاهای
تجاری به عنوان فضاهای عمومی در نظر گرفته میشوند که عملکرد صحیح آن باعث
جلوگیری از اختلالات شهری هم میشود. که این کار تنها با پاسخ به تمامی
نیازها مانند جلب عناصر تجارت، دسترسی مشتریان، سرویس دهی، سیرکولاسیون
داخلی، فضاهای ارتباطی افقی (راهروها)، فضاهای ارتباطی عمودی(آسانسورها)،
ظرفیت کریدور: حد شرایط رفت و آمد عبارت از P/m۳/۰ است. P/m به معنی نفر بر
متر مربع می باشد. در شرایط تراکم بیشتر جمعیت، افراد همیشه قادر نیستند
با سرعت طبیعی خود راه بروند و حتی نمی توانند از افرادی که آهسته تر راه
می روند سبقت بگیرند. پیشینه تراکم جمعیت قابل قبول برای طراحی محوطه های
سیرکولاسیون مردم p/m ۴/۱ است.
مجموعه های اقامتی و گردشگری هم
بهسان دیگر فضاها باید از لحاظ عملکردی، فضایی مفرح و دلنشین را با تاکید
بر سهولت در برآوردن نیاز مصرف کنندگان لحاظ کنند.
مجموعه های آموزشی
و ورزشی علاوه بر ارتباطات فضایی کاربردی باید از لحاظ دسترسی و سرویس دهی
نسبت به فضای شهری نیز راه کارهای عملکردی صحیحی داشته باشد.
و اما
فضاهای عمومی شهری که اهمیتی دو چندان را نسبت به سایر فضا ها از لحاظ
عملکردی ایفا میکنند اگر کاربردی نباشند هیچ یک از جنبه های زیبا شناختی و
فرم آن به کار نمیآید.
حال با شناخت نیازهای هر یک از فضاها به بررسی چند نمونه از آثار مطرح از لحاظ عملکرد در تعامل با فرم میپردازیم.
حدود
۲۰ سال قبل از میلاد، ویترویوس معمار رومی چیزی را که امروز نخستین کتاب
باقی مانده در باب معماری شناخته می شود را نوشت. در این کتاب ویتروویوس
کیفیت های لازم معماری را در سه ردهٔ اصلی ایستایی، کارایی و زیبایی
تقسیم بندی کرد. این رده بندی برای قرن های زیادی بین معماران کاملاً
پذیرفته شده بود. هر کدام از این عبارت ها به اشکال گوناگون ترجمه و تفسیر
شده اند؛ معنای آنها در طول زمان تغییر کرده و اهمیت آنها به چالش کشیده
شده است. اهمیتی که با شناخت از پاسخگویی به نیاز ها مطرح میشود.
در
تمامی سبک های معماری از گذشته تا به امروز مانند معماری بیونیک، معماری
فوتوریسم، معماری پارامتریک، معماری ژاپنی، معماری های تک، معماری
دیکانستراکشن، معماری الگوریتمیک، معماری پایدار، معماری پست مدرن، معماری
مدرن، معماری کلاسیک، معماری کیهانی – غیر خطی، معماری نئوکلاسیک، معماری
باستان، معماری گوتیک، و معماری مصر باستان. معماری عملکرد گرا به گونهای
نمود پیدا میکند.
جمله (فرم تابع عملکرد) در معماری مدرن توسط سالیوان مطرح شد که توجه کلیه معماران را به عملکرد و کارایی فضا معطوف نمود.
در
زیر به بررسی دو نمونه از بناهایی میپردازیم که در کنار حفظ مفاهیم فضا
به پاسخگویی به نیاز ها پرداخته و از لحاظ فرم نیز زیبایی بصری کاملی را به
تصویر کشیده است.
ویلای میرآ اثر آلوار آلتو به عنوان یک فضای
مسکونی توانسته است، با شناخت مفهوم خانه و درک نیازهای فضایی، پاسخی
عملکردی به آن بدهند که فرد در آن فضا ضمن برطرف شدن تمامی نیاز هایش، از
لحاظ زیبا شناسی نیز بحرانی نداشته باشد.
Villa Mairea
ایده
کلی طرح اینگونه به نظر میرسد که یک تضاد مشخصی بین تولید انبوه مسکن در
مقیاس کوچک از یک طرف و ساختمان های مسکونی طراحی شده با توجه به نیازهای
فردی، از سوی دیگر وجود دارد. نتیجه یک ترکیب خیره کننده و بی سابقه ای است
که در آن از خطوط ظریف با حضور فضاهای وسیع و همچنین مفهوم اصلی خانه را
رقم زده است. در واقع طرح صفحه نمایش آلتو به عنوان یک مفهوم انتزاعی از
جنگل فنلاندی را نشان میدهد که مانند کلاژ همه آنچه که در خانه نیاز است
را یکجا به تصویر می کشد. آلتو گفت که “برای جلوگیری از الگوهای معماری
مصنوعی ما می توانیم فضاهای داخلی فوق العاده و بسیار راحت و قابل زندگی
را در حالی که سرشار از مفاهیم است را طراحی کنیم، این در کنار فرض میس ون
در روهه به عنوان چگونه فضاهای شل و باز از معماری مدرن را می توان به
بسیاری از فضاهای مختلف تبدیل کرد پیوند می خورد.
بیمارستان طراحی شده توسط شرکت بیگ در دانمارک
ایده
های بزرگ، به همراه فضای سبز و بام سبز میتواند در روند کاری هر چه بهتر
این بیمارستان به مفهوم واقعی کلمه کمک کند. استفاده از منظره برای هر یک
اتاق ها به گونهای که هر اتاق بیمار دارای یک رابطه یا به حیاط باغ مانند
داخلی و یا به جنگل های اطراف و سبز.، تشویق حداکثر رابط بین بخش ها و
ایجاد حیاط بزرگ که به بیمارستان یک حس اجتماعی میدهد. سقف سبز مسطح نیز
پاسخ به توپوگرافی طبیعی ،هر اتاق بیمار دارای یک رابطه یا به حیاط باغ
مانند داخلی و یا به جنگل های اطراف و سبز دارد. مطالعات نشان می دهد که
نور روز و فضای سبز و گیاهان می‑تواند اثر شفا در بیماران که در تمام طول
روز در تخت دراز کشیده اند دارند. و ایجاد یک انتقال آرام بین داخل و
خارج. و به جای ایجاد مسیرهای گردشی خطی، بیمارستان تا حدود یک گره مرکزی
دارد که اجازه میدهد تا دسترسی به تمام بخشها امکان پذیر شود. همه این
خطوط فکر شده در جهت سازماندهی به فضا و ایجاد عملکرد بالا در نظر گرفته
شده است.