طراحی فضاهای درمانی یکی از پیچیده ترین پروژه های طراحی در زمینه ی معماری است. اما با درک درست از کلیات و بررسی صحیح و در عین حال همه جانبه به مراکز درمانی میتوانیم بیابیم که به راستی هدف شکل گیری فضاهای درمانی چیست؟ چه کسانی به طور روزانه و یا دورهای در آنجا فعالیت میکنند و چه میزان بازه زمانی را در طول روز در آن فضا می گذرانند؟برطرف کردن چه نیازهایی الویت پیدا میکند؟ و چرا طراحی داخلی آن اهمیت بالایی بر خوردار است؟
به طور کلی برای طراحی یک مرکز درمانی توجه به نوع تخصص و درمان میتواند کمک شایانی به طرح فکری و فضا سازی معمار داشته باشد.
هدف شکلگیری فضاهای درمانی، گردهمایی پزشکان متخصص در رشتههای متعدد، که هدفشان درمان مراجعه کننده و ارائه خدمات مطلوب است. مزیت این مراکز برای بیماران، کوتاه بودن زمان انتظار و امکان تشخیص و درمان بهتر، بدون مراجعه به پزشک دیگر است.
به طور کلی فضا درمانی فضایست که درمانگر با تجربه و علم و دانش خویش به درمان مراجعه کننده میپردازد.
پزشک متخصص به طور کلی تمام زمان خود را در این فضا میگذراند، اما با توجه به نوع تخصص، مراجعه کنندگان گاه به صورت دورهای و گاه غیر دورهای و تنها با یکبار مراجعه تجربهای از فضا به دست می آورند.
برای طراحی کاربردی یک فضا توجه به افراد استفاده کننده از فضا، نیازها، خواستهها، و حتی حالات احساسی و روانی که در آن فضا تجربه خواهند کرد از اهمیت بالایی برخوردار است.
طراحی فضاهای خلاقانه با قابلیت دسترسی سریع و آسان برای افراد کم توان و ناتوان جسمی و همچنین سادگی نوع دیاگرام و ارتباطات عملکردی برای قسمت ورودی با توجه به نوع تخصص.
حال با شناخت آیتم های موجود در فضا می توان به طور دقیق تری به نیاز ها پاسخ داد. فضاهایی از قبیل
اتاق انتظار: یک سالن انتظار با مساحتمناسب(محل معاینه بیماران باید از محل انتظار کاملا جدا باشد).
اتاق های کار پزشکان: یک اتاق معاینه با فضای مناسب، نور کافی، پنجره با توری سالم بوده و روشویی همراه صابون مایع و دستمال کاغذی در این اتاق یا مجاورت آن موجود باشد.
فضاهای پشتیبانی: سرویس بهداشتی با شرایط مطلوب بهداشتی
منشی، نوبت دهی و صندوق : ارتباط راحت و مناسب بین مراجعه کنندگان با یکدیگر و کارکنان
پاسخ درست و مطلوب و همچنین عملکردی به این فضاها باعث شکل گیری فضایی معمارانه میشود.
در پروژه ۷۷ متر مربع، طراحی شده توسط مهندسین مشاور معماری زما اینگونه بیان شده است که “درد” یک موضوع پیچیده است که شدت یا ضعف آن به طور مستقیم، به احساس انسان و راهی که او بتواند محیط را حس کند، مرتبط میشود. با در نظر گرفتن قلمرو معماری هر نوع درد که یک نفر از آن رنج می برد، با تاثیر طراحی فضا بر روی استفاده کننده، از طریق حس شنوایی، دیداری و سیگنال های تولید شده لامسه، میتواند تقلیل یابد و یا حتی به تعویق بیفتد.
این مسئله به طرز ماهرانه ای تاکیدی شگرفت بر تعامل حالات روحی انسان با فضا دارد.
به همین دلیل طراحی داخلی فضاهای درمانی از اهمیت ویژهای برخوردار میشود.
رویکرد طراحی فضا داخلی مراکز درمانی در واقع هنر بهتر زیستن در فضای محدود است که بتواند در عین بر طرف کردن همه جنبههای عملکردی فضا در ایجاد حس آرامش و امنیت مراجعه کننده مطلوب باشد .
این تعامل را به صورت معماری میتوانیم از طراحی سطوح، استفاده از رنگ، نور پردازی، نوع متریال و … به دست آوریم.
استفاده درست از رنگ در فضاهای درمانی اهمیت فراوانی پیدا کرده است. رنگ اولین عنصری است که به محض ورود فرد به فضای بسته، تاثیرش را بر چشم باقی خواهد گذاشت. به کمک رنگ میتوان بسیاری از عیوب معماری را پوشاند. در صورت استفاده صحیح از رنگ، محیط گرم تر و صمیمی تر جلوه مینماید.
رعایت اصول عملکرد از اولویت خاصی در طراحی نور برخوردار است و مقدار، توزیع و رنگ نور بستگی به ضرورت ها دارد. نور پردازی مناسب باعث جلوه دادن به فضا، اشیا و سطوح می گردد. نیازهای بصری برحسب فعالیت های مختلف متفاوت می باشند. به طور مثال برای انجام کارهای دقیق مانند جراحی در مطب، نور زیادی مورد نیاز است، اما در سالن انتظار که بیشتر بیماران مشغول تماشای تلویزیون هستند، نور کمتری مورد نیاز است. اولویت بخشی به عنصر نور باعث می گردد تا کیفیت، بافت و رنگ اشیا به خوبی نمایش داده شود.
روانشناسان و محققان بر این باورند، که یکی از روش هایی که میتوان با به کارگیری آن باعث ایجاد حس آرامش و مثبتی در فضا شد، استفاده از عناصر طبیعی مانند چوب میباشد. اصولا چوب ها به رنگ کرم و قهوه ای هستند و باعث القای حال و هوای گرم و صمیمی در فضا می شوند. یکی از دلایل استفاده از چوب در محیط، ایجاد حس حضور در طبیعت در افراد میباشد. همه این آیتم ها تاثیر پذیری بسیاری از خواستههای کارفرما و نوع تخصص پزشک را دارد.
مهندسین مشاور معماری زما با شناخت تمامی اصول، توجه به خواست کارفرما و احساس خشنودی مراجعه کننده را با طراحی خلاقانهای به تصویر میکشد . ۷۷ متر مربع، ۲۵ میلیمتری، لوندر، مطب دندانپزشکی دکتر مفاخر، ساختمان پزشکان دماوند از پروژه های درمانی طراحی شده در مهندسین مشاور معماری زما است.