مراکز درمانی به اندازه خدماتی که به جامعه خود می دهند اهمیت دارند. جایزه سالانه طراحی مراکز درمانی در همین راستا طراحی های هم‌جهت با این موضوع را بررسی و بهترین آنها را مورد تقدیر قرار می‌دهد. برندگان این جایزه با طراحی های خود زیبایی شناسی هماهنگ با شهر و جامعه، نگرانی های اجتماعی، پاسخگویی جامع به نیازهای پزشکی و روحی بیماران و همراهان را با پایداری و عملکرد ذاتی مراکز درمانی هماهنگ کرده اند.

در ادامه مروری کوتاه بر ۷ برگزیده این رویداد در سال ۲۰۱۷ خواهیم داشت.

NeighborCare Health, Meridian Center for Health; Seattle, NBBJ

مرکز ملی مریدنت در منطقه سیاتل که با حمایت بخش خصوصی و دولت فدرال ساخته شده است اولین در نوع خود است. مرکزی با طراحی یکپارچه در هماهنگی کامل با هدف آن. درمان و پیشگیری از امراض به طور همزمان با تجمیع ۳ مرکز درمانی زیر یک سقف. از ویژگی های ساخت و طراحی آن می توان به طراحی باز طبقات، پله های درهم در لابی و طیف وسیعی از فضاهای کاری که برای سازمان های اجتماعی در همسایگی این مرکز فراهم شده است اشاره کرد.

Harvey Pediatric Clinic; Rogers, Arkansas, Marlon Blackwell Architects

این مرکز که در قلب یک منطقه در حال رشد واقع شده است نماد توسعه پایدار آن لقب گرفته است. شکل انتزاعی و طراحی ساده آن در تضاد با طراحی های شلوغ و استفاده بیش از اندازه از متریال، فرم های ضعیف و تم بژ همسایگان خود قرار دارد و پرچمدار بودن خود را بیش از پیش به رخ می کشد. رنگ قرمز خاص آن هویت قوی این مرکز را یاداور می‌شود. افرادی که وارد این مرکز می‌شوند حین صعود از پله ها غرق در نور آبی رنگ آسمانی می شوند که وجود آنها را فرامی گیرد و قرار گرفتن آنها را در مسیر درمان یادآور می شود. سپس در مسیرهایی که با انواع نور طبیعی آمیخته شده اند به گردش در می آیند و به سمت مراکز تشخیصی و درمانی هدایت می شوند.

Mercy Virtual Care Center; Chesterfield, Missouri, FORUM STUDIO

این مرکز با هدف انعکاس سیستم سلامت جسم کاتولیک ها برای بیان کردن آینده مراکز درمانی شکل گرفته است. این ساختمان هم که اولین در نوع خود است بیمار را در سفری به مقصد تغییر وضعیت سلامت و روان او همراهی می کند. در طراحی این ساختمان تلاش شده است حداکثر استفاده از مواد طبیعی و کمترین تغییر در اتمسفر و محیط ساخت آن صورت گیرد. چوب، سنگ و شیشه همگی به بهترین شکل ممکن کنار هم قرارگرفته اند تا نتیجه منتج به رضایت و شادابی بیمار در طول دوره درمانش شود.

UC San Diego Jacobs Medical Center; La Jolla, California, CannonDesign

مرکز درمانی سن دیگو تلاقی آینده تکنولوژی و فرآیندهای درمانی است. ۳ مرکز درمانی و بیمارستان در این ساختمان گرد هم امدند تا با تمرکز ویژه بر زنان و کودکان، درمان سرطان و جراحی های خاص در خدمت مردم باشد. در طراحی آن تلاش شده اند این پیش قراولی به خوبی طنین انداز شود. طراحی معماری و داخلی آن هویت این مرکز که تمرکز آن بر آینده پزشکی ، سلامت و افق های پیش روی بشریت است را به خوبی به تصویر کشیده است.

Advocate Lutheran General Hospital Cardiac Catheterization Suite; Park Ridge, Illinois, Philips Design and Anderson Mikos Architects

تیم طراحی در این پروژه تمرکز خود را بر رضایت مشتریان از خدمات درمانی این مرکز گذاشته است. بهبود تجربه مشتری، ایمنی محیط و نتایج درمان تنها با مطالعه عمیق و تاریخچه مراکز درمانی ممکن است. این مجموعه سطحی از خدمات را در فضایی عمیق و راحت ارائه می دهد که درک بیماران، همراهان و کارکنان را از مراکز درمانی تغییر داده است. نیل به این هدف با سالن های ریکاوری ، آزمایشگاه هایی که اعتماد به نفس بیمار را در حین آزمایش تقویت می کنند. نورپردازی هماهنگ با فرآیند درمان، و راه حل داینامیک پیشگیری استرس بیمار که برای اولین بار در این مرکز درمانی انجام می شود. سرویس های خدماتی و طراحی داخلی آن، این مرکز را از فضای درمانی به سوئیت های راحت بهترین هتل ها تبدیل کرده است.

Bayshore Dental; Whitefish Bay, Wisconsin,Johnsen Schmaling Architects

این پروژه حاصل بلندپردازی های یک دندانپزشک جوان و کارکنان آن در بازسازی شجاعانه یک ساختمان کوچک و رهاشده به یک درمانگاه پیشرفته است. معماری مترقی، توجه ویژه به جزییات و اهداف پروژه، حرکت در مرز میان زیبایی و کارایی، دقت بی نظیر در اجرا و طراحی های نوآورانه از جمله شاخصه های پروژه است. بیماران با نورهای سقف که به شکل هوشمندانه شخصی سازی شده اند به سمت پذیرش هدایت می شوند.

Ambulatory Surgical Facility; Kya Birwa, Uganda,Kliment Halsband Architects

این مرکز جراحی بخشی از نمونه شبکه قابل تکثیری از مراکزی است که به شکل اختصاصی برای ۵ میلیارد نفر جمعیتی که امکان دسترسی به مراکز گرانقیمت جراحی را ندارند طراحی شده است. این ساختمان از ۳ بخش تشکیل شده است. فضای پذیرایی، استراحت و تسکین خانواده بیماران؛ فضایی بزرگتر برای فعالیت های پیش از جراحی و آماده سازی بیمار قبل و بعد از جراحی و در نهایت اتاق های آزمایش، جراحی و استریل که همه زیر یک پنل بزرگ خورشیدی گرد هم آمده‌اند.

طراحی فضاهای درمانی یکی از پیچیده­ ترین پروژه ­های طراحی در زمینه ­ی معماری است. اما با درک درست از کلیات و بررسی صحیح و در عین حال همه جانبه به مراکز درمانی می­توانیم بیابیم که به راستی هدف شکل گیری فضاهای درمانی چیست؟ چه کسانی به طور روزانه و یا دوره­ای در آنجا فعالیت می­کنند و چه میزان بازه زمانی را در طول روز در آن فضا می گذرانند؟برطرف کردن چه نیازهایی الویت پیدا می­کند؟ و چرا طراحی داخلی آن اهمیت بالایی بر خوردار است؟

 به طور کلی برای طراحی یک مرکز درمانی توجه به نوع تخصص و درمان می­تواند کمک شایانی به طرح فکری و فضا سازی معمار داشته باشد.

هدف شکل­گیری فضاهای درمانی، گرد­همایی پزشکان متخصص در رشته­های متعدد، که هدفشان درمان مراجعه کننده و ارائه خدمات مطلوب است. مزیت این مراکز برای بیماران، کوتاه بودن زمان انتظار و امکان تشخیص و درمان بهتر، بدون مراجعه به پزشک دیگر است.

به طور کلی فضا درمانی فضایست که درمانگر با تجربه و علم و دانش خویش به درمان مراجعه کننده می­پردازد.

پزشک متخصص به طور کلی تمام زمان خود را در این فضا می­گذراند، اما با توجه به نوع تخصص، مراجعه کنندگان گاه به صورت دوره­ای و گاه غیر دوره­ای و تنها با یکبار مراجعه تجربه­ای از فضا به دست می آورند.

برای طراحی کاربردی یک فضا توجه به افراد استفاده کننده از فضا، نیازها، خواسته­ها، و حتی حالات احساسی و روانی  که در آن فضا تجربه خواهند کرد از اهمیت بالایی برخوردار است.

طراحی فضاهای خلاقانه با قابلیت دسترسی سریع و آسان برای افراد کم توان و ناتوان جسمی و همچنین سادگی نوع دیاگرام و ارتباطات عملکردی برای قسمت ورودی با توجه به نوع تخصص.

حال با شناخت آیتم های موجود در فضا می توان به طور دقیق تری به نیاز ها پاسخ داد. فضاهایی از قبیل

اتاق انتظار: یک سالن انتظار با مساحتمناسب(محل معاینه بیماران باید از محل انتظار کاملا جدا باشد).

اتاق ­های کار پزشکان: یک اتاق معاینه با فضای مناسب، نور کافی، پنجره با توری سالم بوده و روشویی همراه صابون مایع و دستمال کاغذی در این اتاق یا مجاورت آن موجود باشد.

فضاهای پشتیبانی: سرویس بهداشتی با شرایط مطلوب بهداشتی

منشی، نوبت دهی و صندوق : ارتباط راحت و مناسب بین مراجعه کنندگان با یکدیگر و کارکنان

پاسخ درست و مطلوب و همچنین عملکردی به این فضاها باعث شکل گیری فضایی معمارانه می­شود.

در پروژه ۷۷ متر مربع، طراحی شده توسط مهندسین مشاور معماری زما اینگونه بیان شده است که “درد” یک موضوع پیچیده است که شدت یا ضعف آن به طور مستقیم، به احساس انسان و راهی که او بتواند محیط را حس کند، مرتبط می­شود. با در نظر گرفتن قلمرو معماری هر نوع درد که یک نفر از آن رنج می برد، با تاثیر طراحی فضا بر روی استفاده کننده، از طریق حس شنوایی، دیداری و سیگنال های تولید شده لامسه، می­تواند تقلیل یابد و یا حتی به تعویق بیفتد.

این مسئله به طرز ماهرانه ای تاکیدی شگرفت بر تعامل حالات روحی انسان با فضا دارد.

به همین دلیل طراحی داخلی فضاهای درمانی از اهمیت ویژه­ای برخوردار می­شود.

رویکرد طراحی فضا داخلی مراکز درمانی در واقع هنر بهتر زیستن در فضای محدود است که بتواند در عین بر طرف کردن همه جنبه­های عملکردی فضا در ایجاد حس آرامش و امنیت مراجعه کننده مطلوب باشد .

این تعامل را به صورت معماری می­توانیم از طراحی سطوح، استفاده از رنگ، نور پردازی، نوع متریال و … به دست آوریم.

استفاده درست از رنگ در فضاهای درمانی اهمیت فراوانی پیدا کرده است. رنگ اولین عنصری است که به محض ورود فرد به فضای بسته، تاثیرش را بر چشم باقی خواهد گذاشت. به کمک رنگ می­توان بسیاری از عیوب معماری را پوشاند. در صورت استفاده صحیح از رنگ، محیط گرم تر و صمیمی تر جلوه می­نماید.

رعایت اصول عملکرد از اولویت خاصی در طراحی نور برخوردار است و مقدار، توزیع و رنگ نور بستگی به ضرورت ها دارد. نور پردازی مناسب باعث جلوه دادن به فضا، اشیا و سطوح می گردد. نیازهای بصری برحسب فعالیت های مختلف متفاوت می باشند. به طور مثال برای انجام کارهای دقیق مانند جراحی در مطب، نور زیادی مورد نیاز است، اما در سالن انتظار که بیشتر بیماران مشغول تماشای تلویزیون هستند، نور کمتری مورد نیاز است. اولویت بخشی به عنصر نور باعث می گردد تا کیفیت، بافت و رنگ اشیا به خوبی نمایش داده شود.

روانشناسان و محققان بر این باورند، که یکی از روش هایی که می­توان با به کارگیری آن باعث ایجاد حس آرامش و مثبتی در فضا شد، استفاده از عناصر طبیعی مانند چوب می­باشد. اصولا چوب ها به رنگ کرم و قهوه ای هستند و باعث القای حال و هوای گرم و صمیمی در فضا می شوند. یکی از دلایل استفاده از چوب در محیط، ایجاد حس حضور در طبیعت در افراد می­باشد. همه این آیتم ها تاثیر پذیری بسیاری از خواسته­های کارفرما و نوع تخصص پزشک را دارد.

مهندسین مشاور معماری زما با شناخت تمامی اصول، توجه به خواست کارفرما و احساس خشنودی مراجعه کننده را با طراحی خلاقانه­ای به تصویر می­کشد . ۷۷ متر مربع، ۲۵ میلیمتری، لوندر، مطب دندانپزشکی دکتر مفاخر، ساختمان پزشکان دماوند از پروژه های درمانی طراحی شده در مهندسین مشاور معماری زما است.